De Tweede Wereldoorlog onderbrak dit onderzoek, maar was tegelijkertijd een stimulans. Een onderbreking, omdat hij diende als gezagvoerder op duikbootjagers in de Atlantische en Stille Oceaan; een stimulans omdat de verschrikking van de oorlog de behoefte onderstreepte aan een bruikbare filosofie voor het verbeteren van de mens. Of zoals hij het bondig stelde: “De mens heeft een waanzin en die waanzin heet oorlog”. Hubbard was ook een van de eersten die zijn bezorgdheid uitte over de betekenis van de komst van atoomwapens, wanneer dat niet gepaard gaat met een even diepgaand inzicht in het gedrag van de mens.

Een hoogtepunt in het werk van die tijd bereikte Hubbard in 1945 in het Oak Knoll Naval Hospital in Oakland, Californië. Hubbard, die gedeeltelijk blind was vanwege een beschadigde oogzenuw en half verlamd door verwondingen aan de heup en ruggengraat, was één van de vijfduizend mariniers en marineofficieren die werden opgenomen in Oak Knoll. Onder de patiënten waren eveneens verscheidene honderden voormalige gevangenen uit Japanse krijgsgevangenkampen. Hubbard was geïntrigeerd door het feit dat deze patiënten, ondanks intensieve medische zorg, niet herstelden. Hij hielp hen met een vroege vorm van Dianetics. Hubbard paste zijn technieken toe op een vijftiental patiënten om, zoals hij veronderstelde, de mentale belemmering tot genezing te verwijderen. Wat hij ontdekte, en dit redde het leven van deze patiënten, berustte op een fundamenteel filosofisch punt: in tegenstelling tot de heersende wetenschappelijke en theoretische denkbeelden van die tijd, was de geestesgesteldheid feitelijk belangrijker dan de lichamelijke toestand. Dit betekent dat onze gezichtspunten, houdingen en emotionele toestand uiteindelijk ons lichamelijk welzijn bepalen, en niet omgekeerd. Of zoals Hubbard het kort en bondig stelde: “Functie reguleert de structuur” .

Nadat dit vraagstuk was opgelost en de vrede een feit was, ging Hubbard verder met het testen van de bruikbaarheid van zijn ontdekkingen. Hij verrichtte intensief onderzoek bij mensen uit alle lagen van de bevolking. Hier waren onder meer betrokken: acteurs van een theater-workshop in Hollywood, leidinggevende personen uit de filmindustrie, verkeersslachtoffers uit het ziekenhuis in Pasadena en geestelijk gestoorde misdadigers uit een psychiatrische inrichting in Georgia. Al met al werkte Hubbard zelf met zo’n tweehonderd mannen, vrouwen en kinderen voordat hij de resultaten van zestien jaar onderzoek in een manuscript bijeenbracht. Het werk, getiteld Dianetics: De Oorspronkelijke These werd niet direct gepubliceerd, maar aan zijn vrienden ter beoordeling gegeven. Door hectograferen (een vroege kopieertechniek) kwamen uiteindelijk honderden exemplaren in omloop en de reacties waren zo positief dat Hubbard werd aangemoedigd een uitgebreidere versie van zijn werk te produceren. Dat werk, getiteld “Terra Incognita: The Mind”, verscheen in de winter/lente uitgave van de Explorers Club Journal van 1950. Hubbard werd onmiddellijk overspoeld met vragen om meer informatie, wat uiteindelijk leidde tot zijn officiële handboek Dianetics: De Leidraad voor het Menselijk Verstand.

Dianetics was ongetwijfeld een keerpunt. In 1950 zei Walter Winchell, een nationaal bekende columnist, in wat later een veelzeggende voorspelling zou blijken: “Er is in april iets nieuws op komst met de naam Dianetics. Een nieuwe wetenschap die, met de onveranderlijkheid van de natuurwetenschappen, werkt op het gebied van het menselijk verstand. Alles wijst erop dat deze wetenschap net zo revolutionair voor de mensheid zal zijn als de ontdekking en het gebruik van het vuur door de eerste holbewoner.” Ofschoon de woorden van Winchell wat krachtig waren, sloeg hij de spijker op de kop; want Dianetics gaf de eerste doorslaggevende uitleg van het menselijk denken en gedrag. En Dianetics bood eveneens de eerste methoden voor het oplossen van de problemen van het menselijk verstand, waaronder ongewenste sensaties, emoties, irrationaliteit en psychosomatische ziekten.

De kern van dergelijke problemen was wat Hubbard het reactieve verstand noemde, gedefinieerd als dat “deel van het menselijk verstand, dat volledig volgens het stimulus-respons principe werkt... waarover hij geen wilsbeschikking heeft en dat invloed uitoefent en bevelskracht heeft over zijn bewustzijn, doelen, gedachten, lichaam en acties”. In het reactieve verstand zijn engrammen opgeslagen, die hij definieerde als mentale opnamen van ogenblikken van lichamelijke pijn en bewusteloosheid. Men had vroeger al een vaag idee dat het verstand toch waarnemingen registreerde gedurende ogenblikken van volledige of gedeeltelijke bewusteloosheid. Maar hoe het engram op het lichaam inwerkte, het gedrag en denken beïnvloedde, dat was allemaal totaal nieuw. En evenmin had iemand ooit kunnen bedenken wat de totaliteit van de engrammen, zoals opgeslagen in het reactieve verstand, betekende in termen van menselijk leed. Want het gaat hier om het gedeelte van het verstand, zoals Hubbard het stelde, “dat maakt dat de mens zijn hoop wegdrukt, dat hem apathisch maakt, zijn besluitvaardigheid onderdrukt op het moment dat hij moet handelen en hem doodt voordat hij begonnen is met leven”. Kortom, dit was de bron van al het menselijk falen.

Als men ooit een bewijs wilde hebben van wat Dianetics zei over het engram en het reactieve verstand, hoefde men slechts te kijken naar wat met Dianetics bereikt kon worden. De voorbeelden zijn legio, gedocumenteerd en verbazingwekkend: een moordzuchtige maniak was na een paar dozijn uren weer normaal; een door artritis verlamde lasser herwon volledige mobiliteit in ongeveer dezelfde tijd; een blind verklaarde professor wiens gezichtsvermogen in minder dan een week werd hersteld; en een door mentale oorzaken verlamde huisvrouw die weer perfect gezond werd in een sessie van slechts vier uur. En dan was er het uiteindelijke doel van Dianetics auditing: de staat van Clear, waarbij het hele reactieve verstand was uitgewist, zodat men eigenschappen en capaciteiten overhoudt die ver vóór liggen op alles wat eerder werd voorspeld.

Toen de ontdekkingen van Hubbard algemeen bekend werden, was het aantal reacties uiteraard aanzienlijk: meer dan 50.000 exemplaren van Dianetics werden rechtstreeks van de drukpers verkocht; de boeken vlogen de boekwinkels uit. Naarmate de bewijzen van de bruikbaarheid toenamen – het feit dat Dianetics technieken aanreikte die door iedereen konden worden toegepast – waren de reacties zelfs nog indrukwekkender. “Dianetics verovert de Verenigde Staten stormenderhand” stond te lezen in grote krantenkoppen in de zomer van 1950, en: “De snelst groeiende beweging in de Verenigde Staten”. Tegen het einde van het jaar hadden zich ongeveer 150 Dianetics groepen gevormd en zes steden hadden Dianetics stichtingen om L. Ron Hubbard te helpen met de verdere uitwerking van het onderwerp.